Yeni Koronavirüs (''Novel Coronavirus'' 2019-nCoV) - KLİMUD Klinik Viroloji Çalışma Grubu Bilgi Notu

Çin’in Wuhan şehrindeki deniz ürünleri ve canlı hayvan satan bir markette çalışan dört kişide ve aynı günlerde bu marketi ziyaret eden kişilerde akciğer enfeksiyonu (pnömoni) bulguları gelişmiş ve yapılan araştırmalar sonucu 29 Aralık 2019’da enfeksiyonların nedeninin koronavirüs ailesinden olduğu anlaşılmış ve yeni bir koronavirüs türü tanımlanmıştır. Bu virüse, yeni Coronavirus 2019 (2019-nCoV) adı verilmiştir.

Koronavirüsler insanlarda ve hayvanlarda enfeksiyona neden olabilen zarflı, pozitif polariteli, tek sarmallı RNA virüsüdürler. Birçok hayvanda (kedi, köpek, at, sığır, domuz, kuş, kemiriciler, kümes hayvanları) aynı insanlar gibi solunum yolu enfeksiyonlarına neden olurlar. Yarasalar etkeni taşır ancak hasta olmazlar. İnsan koronavirüslerinin genetik olarak yarasa virüslerinden köken aldığı düşünülmektedir. Koronavirüslerin insanlarda dolaşımda olan alt tipleri (HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HCoV-HKU1) kış ve ilkbahar aylarında soğuk algınlığı veya nezle olarak bilinen üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilirler. Ancak bazen hayvanlar arasında dolaşan koronavirüsler genetik ve buna bağlı olarak antijenik değişim gösterebilirler ve insanlarda enfeksiyon oluşturma özelliği kazanabilirler. Meydana gelen bu değişimler virüse insandan insana bulaşma yeteneği kazandırırsa bulaş hızına ve oluşan virüsün patojenitesine bağlı olarak epidemiler veya pandemiler görülebilir. 2019-nCoV, ilk olarak Wuhan şehrinde canlı hayvan marketini ziyaret edenlerde ortaya çıkmış, ne yazık ki insandan insana bulaşma özelliği de göstererek yeni vakalara neden olmuştur.

Vakaların artması insandan insana bulaş olduğunu göstermiştir ancak virüsün nasıl ortaya çıktığı – kökenleri, insanlar arasında yayılma hızı, vaka/ölüm oranı gibi bilgiler henüz kesin olarak bilinmemektedir. 2019-nCoV; 2002 yılında şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs (SARS-CoV) salgını ve 2012 yılında Orta Doğu solunum sendromu koronavirüs (MERS-CoV) ardından son yirmi yılda tüm dünyanın dikkatini çeken solunum yolu salgınına yol açan üçüncü yeni koronavirüstür. Şimdiye kadar elde edilen veriler sonucunda 2019-nCoV patojenitesinin, MERS-CoV (fatalite oranı %34.4) ve SARS-CoV'den (fatalite oranı %9.5) daha düşük olabileceği düşünülmektedir.

Diğer koronavirüsler gibi 2019-nCoV’nin, enfekte kişilerin öksürük, hapşırık, gülme, konuşma sırasında çevreye saçılan virüs içeren solunum damlacıklarının hava yoluyla alınmasıyla bulaştığı düşünülmektedir. Bu şekilde insandan insana bulaş için yakın temas (1 metreden yakın) gereklidir. Bugüne kadar 16 sağlık çalışanının hastalarla temas sonucunda hastalandığı gösterilmiştir. Virüsün insandan insana bulaş hızı, yeni vakaları tespit edebilme başarısı ve yeni bulaşları engellemek için gerekli önlemlerin ne kadar başarıyla alınacağı salgının nasıl seyredeceğini büyük ölçüde belirleyecek faktörlerdir. Ancak henüz virüsün subklinik enfeksiyon durumu/oranı bilinmemektedir ve bu kişiler hasta olmasalar da hastalığın yayılmasına neden olabilirler.

Çin Halk Cumhuriyeti’nin virüsü tespit etmesi ve salgın hakkında Dünya Sağlık Örgütü'nü (WHO) bilgilendirmesi ve uluslararası toplumla paylaşması sonucunda hasta izleme, örnek toplama ve tedavi konusunda rehberlik verilmesi sağlanmış ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yanı sıra bölgedeki birçok ülke, 2019-nCoV vakalarını tespit etmek için Wuhan'dan gelen yolcuları ateş semptomu açısından taramaya başlamıştır.

Hastalık, 2-14 günlük inkübasyon süresinden sonra ani başlayan yüksek ateş (39°C), öksürük ve nefes darlığı ile karakterizedir. Bazı hastalarda boğaz ağrısı, burun akıntısı gibi bulgular da görülebilir ve genellikle orta-ağır bir klinik seyir göstermektedir. Sağlıklı erişkinlerde hastalık nispeten hafif seyretmekte; ağır veya ölümcül enfeksiyonlar, genellikle ileri yaşta (>65 yaş), altta yatan hastalığı olanlarda (akciğer hastalıkları, diyabet, organ yetmezlikleri ve bağışıklığı baskılanmış kişiler) görülmektedir.

Enfeksiyon çoğunluğu Çin’de olmak üzere farklı ülkelerde tanımlanmıştır (29.01.2020 itibarı ile; Çin’de:  5,997, Tayland:  14, Hong Kong:  10, Tayvan:  8, Japonya:  7, Makau:  7, Malezya:  7, Singapur:  7, Avustralya:  5, ABD:  5, Fransa:  5, Almanya:  4, Güney Kore:  4, Kanada:  2, Vietnam:  2, Kamboçya:  1, Nepal:  1, Sri Lanka:  1, Finlandiya: 1 olgu). (https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6). Bilgiler güncellenmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından 29 Ocak 2020 itibariyle bildirilen kanıtlanmış hasta sayısı 6065’dir ve 132 kişinin hayatını kaybettiği bildirilmektedir.

Hastalığın tanısı, tedavisi ve korunma

Ülkemizde mevcut tanı laboratuvarlarında kullanılan moleküler testler genellikle toplumda dolaşan Human Coronavirus 229E, Human Coronavirus NL63, Human Coronavirus OC 43, Human Coronavirus HKU1 türlerini saptayabilir. Yeni coronavirüsle enfeksiyon şüphesi olan  vakalardan  alınan örnekler, spesifik viral tanı için  T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu’na gönderilmelidir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu spesifik viral tanı için gerekli desteği sağlamaktadır. Bu amaçla, şüpheli hasta örnekleri gerekli formlar doldurularak Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan yönergeye göre İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi aracılığıyla T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı'na ulaştırılmalıdır. (https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/haberler/ncov/2019-nCov_Hastal_Salk_alanlar_RehberiV1.pdf ve (https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/haberler/ncov-rehber-ve-vaka-bilgi-formu.html)

Korunmada şimdilik en etkili yöntem hasta kişilerle temas etmekten kaçınmaktır. Ülkemizde bugün için kanıtlanmış vaka olmadığından toplumda özel önlemlere gerek yoktur. Ancak koronavirüslerden ve diğer tüm solunum yolu virüslerinden korunmak için solunum yolu enfeksiyonu olan kişilerden ve kalabalık ortamlardan mümkün olduğunca uzak durulması, el temizliğine dikkat edilmesi, temiz olmayan ellerin göz, ağız ve buruna götürülmemesi önemlidir.  Alkol bazlı sıvılar veya sabun ve su kullanılarak ellerin temizlenmesi, öksürürken ve hapşırırken ağız ve burnun mendil ile veya bükülmüş dirsek içi ile kapatılması, mendilin atılarak ellerin yıkanması, kapalı ortamların havalandırılması, çiğ veya az pişmiş hayvansal ürünlerin tüketilmemesi önerilir. Sağlık personelinin hastalarla ve/veya enfekte örneklerle temas sırasında kişisel koruyucu ekipmanları kullanması ve hijyenik kuralları uygulaması nozokomiyal enfeksiyonların önlenmesi için önemli ve gereklidir.

Koronavirüslere karşı etkili olduğu gösterilmiş bir aşı veya ilaç yoktur. Hastalara şikayetlerini azaltacak ve yaşamsal fonksiyonlarını destekleyecek tedaviler verilmektedir.

Ülkemizde, son günlerde Çin’e seyahat etmiş olan veya seyahat etmiş biriyle yakın teması olan kişiler; ateş, öksürük, solunum sıkıntısı gibi belirtileri olursa mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdırlar.

KLİMUD Klinik Viroloji Çalışma Grubu