İdrarın mikroskobik analizinde kullanılan yöntemlerin standardizasyonunda doğruluğun ve ölçüm sınırının geliştirilmesi temeldir; günümüzde bu arayışlar sürmektedir. İdrarın mikroskobik analizinde, yapıları doğru tanıma ve ayrım ile doğru sayım açısından analiz yöntemleri 1-4 'e kadar çeşitli seviyelerde hiyerrarşik olarak sınıflandırılmıştır:

İdrarın 1. seviye analizi: Hızlı mikroskobi yöntemleri.

    Standardize olmayan lamda idrar sedimenti incelemesi: Günümüzde bir çok laboratuvarda geleneksel idrar sedimenti, santrifügasyondan sonra süpernatanın atılıp sediment gevşetildikten sonra bir damlası lama konulup ışık mikroskobunda incelenmektedir. Bu yöntemde boyama yapılmadığı ve faz kontrast mikroskobunda inceleme yapılmadığı için yapılar yeterli tanınamaz veya ayrımlanamaz.  Ayrıca santrifügasyon idrar örneğini konsantre etmek, sediment elde etmek için önemli işlem iken; aynı zamanda hatanın en büyük kaynağıdır. Santrifügasyon ve örnek hacmi standardize edilmesi zor iki büyük hata kaynağıdır. Çıkan sonuçların kesinliğinin az olması ve yapıları saptamada sensitivitesinin düşük olması sebebiyle bilimsel kılavuzlarda artık tavsiye edilmemektedir.

    Küçük hacim plak yöntemi: Örnek hacmi fazla mikrobiyoloji laboratuvarında hızlı, ucuz ve çok az yer kapladığı için tercih edilir. Tek kullanımlık 96 çukurlu plakla 60-80 uL gibi küçük hacimde idrar konularak inverted mikroskopta incelenir. Eritrosit, lökosit ve bakteri varlığı araştırılır. Ama günümüzde klinik laboratuvarlarda idrar stripleri hematüri, piüri ve bakteriüri saptanmasında tercih edilmektedir.

İdrarın 2. seviye analizi: İdrar partiküllerinin tanımlama yöntemleri.

    Standardize lamda idrar sedimenti incelemesi: Belirli ebattaki lamda ve belirli hacimde örnekte inceleme yapılır.

    Sayım lamında idrar sedimenti incelemesi: Sayım lamı kullanıldığı ve daha fazla idrar hacmi (3,2 uL) incelendiği için daha sensitif ve kesin inceleme yapılır. 

    Gram boyama: Mikrobiyolojik incelemelerde bakteri sayımında tercih edilir. Düşük hızda santrifüjde zaten bakteriler konsantre edilemediğinden santrifüj edilmeden örnek incelenir.

    Santrifüjsüz olarak sayım lamında inceleme: Mikrobiyoloji laboratuvarlarında idrar yolu enfeksiyonu tamısında lökosit, eritrosit sayımı için kullanılır.

    İdrar partiküllerinin filtrasyonu: 20-100 mL idrar örneği, 3 um çapındaki pordan filtre edilerek konsantre edilirek sensitivite arttırılır.

İdrarın 3. seviye analizi:

    Partikül sayımı: Partiküllerin idrar zemininde ayrımı ve doğru sınıflandırılması için boyanmamış preparatların ışık mikroskobunda analizi yetersizdir; boyalı ve faz kontrast mikroskobi tavsiye edilmektedir. Partikül konsantrasyonu litrede verilmeli, santrifügasyon yapılmamalı, yeterli hacimde idrar kullanılmalıdır.

    Gram boyama ve lamda santrifüj sonrası bakteri sayımı: Yüksek analitik sensitivite ve tekrarlanabilirlik sağlamasına rağmen, kantitatif yöntem değildir.

İdrarın 4. seviye analizi: İdrarın mikroskobik analizinin referans yöntemi, farklı yapıları doğru tanımlamalı ve doğru saymalıdır. Hali hazırda maalesef böyle bir yöntem yoktur.

Kan sayımından 20 yıl sonra otomatize mikroskoplar ve flow sitometre cihazları idrar partikül sayımı için adapte edilmiştir. Son olarak kimyasal ölçümle görsel partikül analizini birleştiren otomatize analiz sistemleri geliştirilmiştir.

Kendi laboratuvarımızda son 1 yıldır otomatize cihazlarla idrar mikroskobik analizi uygulanmaktadır. Bu CD'de hala günümüzde çok yüksek oranda kullanılan, bizimde geçen yıla kadar uyguladığımız, standardize olmayan lamda idrar sedimenti incelemesi temelinde analizi anlatılacaktır